Galdamesko hegaztiak

Berriro beltzurdak zapelatzekin sartuz. Gutxi beste batzuetako batzuek hurbil liskartu gabe ikusi dituzten hilabeteak dira.

Zapelatz dator. Liluratzen nau!. Adierazezina da argazki hauek ateratzerakoan dudan sentsazioa. Mugitu gabe, nik nola fidatzen den nabaritu arte ezkutatuta nago. Orduan ekipamentua mugitzen dut leunki fokuratu arte. Gero erasoko unea itxaron behar da eta zoria parez pare izan.

Karnaba-multzoak dabiltza karduak bezalako adventíceas-etako haziez elikatuz ez zaindutako baratzeetatik. Ez uzteak dirudi hurrengo uztarako hobeto joango litzatekeela gogoratu nahi izango balute bezala bere haziak hel ditzatela. honek ez du esan nahi espazioa haientzat baratzean ez dugunik eskaintzen. Baina espazio honek laborantza-baratze mailetatik urruneko egon behar du, adventíceas-ek ez gaitzatela inbadi.

Su elorri zuriko (Pyracantha coccinea) fruitutxoak hain deigarriak dira bat ona erakargarria gure baratzeko txorietarako. Haietako bat curruca txanoduna (Sylvia atricapilla) da, eme honetako argazki honek fede ematen duen fruitu horietako bat hartzeko unean bezala.
Apaingarriz gain, su-elorri zuria da bat erakargarria hegazti intsektiboroko.

Txantxangorriak oso egun gerrazale hauetan dabiltza, bere lurralde txikiak indarrarekin eta kantuekin babestuz. Oso lumaje biziduna erakusten dute, bere aldagarri berria estreinatuz.

Azkenik intxaur bat baldintzetan hartuz beltzurda bat ateratzeko gai izan naiz. Hegazti oso zaputz eta fidagaitzak dira. Garai honetan intxaurrek asko erakartzen dituztela egiaztatu dut. Arriskurik ez egon arte zaintzen dute eta orduan intxaurra hartzen dute zuzenki zuhaitzetik. Leku lasai eta guzti bat lehertuz eramaten dute, irekitzen dute eta jaten dute. Batzuetan lurperatzen dituzte ere, haiek beste egun batean, jaki-toki gisa, jateko. Baina lurperatutako intxaur asko ahazten zaizkie eta intxaurrondoak sortzen dira. Horregatik paper garrantzitsua jokatzen dute zuhaitzen sakabanatzean.
 

Amilotx ohikoa(Parus caeruleus) elorri zuri zuriko fruitutxoez aprobetxatzen da ere, orain jada daude helduak erabat. Handik gutxira joan da udare batzuk eta piku batzuk ere mokokatzera. Gustura izan behar dira baratzean neguan garbi dezatela gureak frutadunak carpocapsa-larbetako eta neguan haietan pasatzen dituzten beste etsai batzuetako.
 

Urtxintxei itxaroten zuen bitartean, uso torcazeko bikote bat ezarri da erakutsitako ezkurrekiko haritz bateko adar altuetan eta ezkurrak jaten hasi dira! Eta oso!

Argazkia kalitate txarra da, oso gutxi argia zegoenez gero eta 800 iso tirokatu behar izan ditudanez gero.
Baina niretzat dokumentua merezi du.

Zozo ohikoak oso aktibo daude egun hauetan, bisitatuz gureak frutadunak (pikondoak, sagarrondoak) eta elorri zuri zuriak, zeinen fruituez ere elikatzen diren, ere.
 

Picogordo-ak (Cocothraustes-a Coccothraustes) berriro daude gurekin. Ikusten da astigarreko (Landako Acer-eko) fruituak oso erakargarriak direla haientzat, nahiz eta nik haiek ere elorri zuri zuriko (Monogyna Crataegus-eko) fruituez elikatzea ikusi. Bada oso hegazti ikusgarria, nahasezin bere piko handiagatik eta bere proportziotik kanpoko gorputzagatik, buru askorekin eta kola motzarekin. Ere hegan egitea nahasezina da, berekolako eta hegaletako zuriak atentzioa ematen duenez gero. Ikusi ohi da elikagai batzuk, lehen aipatutako astigar-haziak bezalako, partekatzen dituztenez gero txonta arrunteko bandops-arekin nahasita.

Erdialdeko uztailaren egun hauetan daude bere habiak utzi ondoren, enara ume asko. Arrisku bat antzematen dutenean, txio bereizgarria igortzen dutela ikusi dut. Kasu honetan, aztore baten presentziak erreakzionatzea eragin die enara helduei, aztoreari jarraitzen hasi direlako bere lurraldetik kanporatu arte.

Uztaileko egun hauetan enarek bere umeak elikatzen dituzte habiatik kanpo. Kable batean ezarrita daudenean egin dezakete edo hegaldian egin dezakete. Bi kasuetan hegaldiko bere trebetasuna sinestezina da.

Sasitxoria (Hippolais polyglotta) Afrika tropipikal aldetik gure lurraldera dator apirilatik azken egunetatik aurrera. Gure artean abuztu arte geratzen da ugaltzeko. Bere izenak esaten duen bezala sasien artean beti dabil, intsektuen bila. Eulitxori baten antza du baina askoz motelagoa da eta bere kantu oso desberdina da ere. Gure artean dagoenenan primeran datorkigu gure baratzetarako.

Oso urruti dago aterata argazkia hau. Hasieran zapelaitz eta beleen borroka berri bat ematen zuen, baina zapelaitz honen hegaldia desberdina izaten zen, arinagoa. Eta beheko lumajea ikusita, belatz erlejale bat dela uste dugu (Pernis apivorus).

Zapelaitz eta beleen artean dauden gatazkak jarraian daude egun hauetan.

Kabietatik irten eta gero, buztangorri kumeek ezin dute elikagaiak harrapatu. Horregatik gurasoek jarraitzen dute elikatzen. Egun hauetan harrapariek errez dute kume hauek harrapatzeko ikusi dugunez bezala. Gabiraiak gure aurrean harrapatu du kume bat gurasoen zain zegoen bitartean.

Karnabak landareen hostoak jaten!

Sorpresa haundia guretzat!

Karnaben kumeak gurasoen atzetik doaz egal egiten leku batetik bestera oraindik ezin dutelako elikatzen beraien kabuz. Argazki honetan ikusten den bezala haziak jaten dituzte kumeek.

Txolarreek orojaleak dira. Itsektuak, haziak eta loreen petaloak!. Bai kasu honetan bezala elorri zuriaren loreen petaloak jaten dituzte. Niretzat harrigarria izan da hau baita! Hegazti moldaerraza dira txolarreak!

Txantxangorriak buztangorri ilunak egiten duen bezala, zuhaitz baten kimatik topatzen du bere ehizakia. Ikusmena da beraiek erabilktzen duten zentsumena zomorroak harrapatzeko. Zenbat tipula egongo diren metro karratu batean? Zenbat tipula jango duten hegazti hauek egun batean? Ikusi dugunagatik tipula asko daude gure lurran!!

Zozoak ere tipulen festan. Hegazti honek entzumenaren bidez topatzen ditu lurpeko zomorroak: insektuen larbak eta zizareak dira bere ehizakiak batez ere.

Zapelaitzak ziraun bat harrapatu du. Hegazti honek harrapatzen ditu satorrak, saguak, hegazti txiki eta ertainak, baina baita ere narrastiak eta ornogabeak. Horren bidez ugari da gure lurraldean.

Buztangorri ilunak tipularen larba asko harrapatzen ditu egun hauetan bere kumeak elikatzeko. Harriturik gaude hainbeste egoteagatik eta ere bai hegazti txiki honek duen ikusmenagatik. Harrapari eragilea da eta hori baratzarako eta ekosistemarako oso ona da.

Kukua oso zaila da argazki batean harrapatzeko. Entzun entzuten da baina ikusi ez da erreza. Apirila amaitu baino lehen ba dago gure lurraldeetan eta abustua amaitu baino lehen joanda dago.

Tximeleten arrak jaten ditu batez ere, ekosistemarako lana  haundia egiten.

Argazki honetakoa emea da. Etra entzuten duguna arra batez ere.

Birigarro elikatzen da lur-zizareez eta intsektu-larbez (kakalardoetako batez ere), tximeleta-larbak, ume lerdetsuak eta neguan eta udaberrian zeharreko beste ornogabe batzuk. Fruituek ugari dutenean, haietaz elikatzen da ere, batez ere erorita aurkitzen dituenak. Noiz elikagaia urri den soilik barraskiloak, zeinen maskorrak harri zehaztuetan apurtzen ditu,  bere gorputz bigunetara iritsi arte.

Gailupak lizarraren lore begiak jaten ditu egun hauetan. Kanpotik lizarren lore begietan ez da ikusten mugimendurik baina barruan loreak prest daude agertzeko. Nola dakite prest daudela?

Gerri txori illuna basotik ateratzen da egun hauetan gure landetan dauzkagun zuhaitzetatik ibiltzeko, janariaren bila. Kasu honetan, lizar baten enborretatik insektuen bila.

Amilotxa (Parus caeruleus) da hegazti txikerra baino higitua. Horregatik atsedena hartzen ikustea oso arraroa da.

Txontek ere goroldioa jaten dute ere. Hau da ezustekoa! Moko horrekin alejalea da, baina belarjalea batzutan ere!

Txolarrek belarra jaten dute ere, argazki honetan ikusten duzuen bezala.

Mokolodia gero eta gertuago dago. Konfidantza hartzen ari da eta argazki ederrak lortu ditugu. Lurrean elikatzen da, baina horra joan baino lehen minutu asko egoten da adarretatik etsairik ez dagn zihurtatu arte.

Bere moko haundiaren esker 20 kiloko indarra egin dezake gerezien hezurrak zatitzeko!!

Txorrua ere gure baratzan dago. Txonta bat baino haundiagoa da eta txorru emeek (argazkian agertzen den bezalakoak) ez dute orlegi kolore gogorrik arrek duten bezala.

Hazien bila lurretik dabil beti, bere moko sendoarekin txikitzen. Bekain oriaren esker, bai eme bai arrak beste txorien artean errez desberdinduko ditugu.

Elikatu eta gero, mordo guztia zuhaitzetara doa. Hortxe denok hasten dira txio egiten zarata itzela egiten. Arrisku bat baldin badago denok ixiltzen dira, arriskua pasatu arte.

Araba zozoak mordo haundiak osatzen dute neguan. Gehienek lurrean elikatzen diren bitartean, batzuk zuhaitz baten gainetik erne daude. Etsaiak ikustean oihu berezi baten bidez beste guztiei gaztigatzen diete eta joaten dira denok batera.

Irudi honen bidez Araba zozoaren moko forma berezia erakusten da.

Araba zozoek elurra desegin eta gero etorri dira, biguna den lurzoruan zomorroak harrapatzeko. Bere teknika oso berezia da: argazkian agertzen den bezala mokoa lurrean sartu eta gero zabaltzen du, zomorroak topatzeko.

Birigarro txikia oraindik gure artean dago, ugalketarako Eskandinabiara joan baino lehen.

Lur zizareen bila konpostean, birigarro arrunta bezala. Hori baino txikiagoa bai da, baina behartzen zaio.

Kaskabeltzak (Parus major) haziak edo fruituak jaterakoan bere hankekin eusten ditu mokokaz txikitu arte. Txantxangorriak (Erithacus rubecula) batzutan haziak jaten ditu, baina ez du txikitzen, irentsitzeko neurrikoa den hazia topatu behar ditu.

Txontek (Fringilla coelebs) moko gorgoraren ezker, handiak diren haziak txikitzen dituzte.

Hegazti bakoitzak mokoaren arabera elikatzen da.

Txantxangorri honek arto zati bat jango du. Irentsi behar duelako neurri egoki bat topatu du. Ezin du handiak direnak erabili.

Txonta honek txantxangorriak duen arazorik ez du. Moko haundi eta indartsu batekin arto zati haundiak erabiltzen ditu. Txikitzen ditu eta zati txikiak jaten ditu.

Elurra dagoenean, txontek eta hegaztiak orokorrean elikagaiak topatu behar dute. Guri ez zaigu gustatzen elikatu, baina gure baratzetan bai ipintzen ditugula iraunkorrak diren zuhaitz eta zuhaixka asko. Holan, beraien azpitik lurzorua estali gabe geratzen da eta hortxe topatuko dute behar duten elikagaiak.

Berriro mokolodia. Ematen du gustora dagoela gure astigarren azpitik beraien haziak jaten. Mokolodiariburuz irakurtzen gerezien hezurrak zatitzen dituela enteratu naiz, hazia jateko. Eta udaberrian San Juan kakalardoak ere jaten ditu. Hori ondo dator sagarrondoentzat, kakalardo horrek loreak jaten ditu eta.

Mokolodiak lizarra baten azpian ibili da lizarraren haziak jaten. Bere kantua txantxangorriaren antxekoa da "txrist" batekin baina zorrotzagoa. Txori ixilkorra da. Urtean zahar ikusi dezakegu baina ez daude asko, horregatik oso zaila da ikustea.

Egun huetan etzuten da txepetzaren kantu ederra. Normala izango da edo aste bi hauetan izaten ari garen eguraldi eguzkitsuagatik izango da?

Gailupak mazustak erdi usteldutak jaten ditu. Oso inportantea da gure baratzetan izatea holako sasiak eta landaretza naturala gure ekosistemetan dauden izaki biziduk guztiak izateko.

Garrapoa argazki dezente bat lortzeko txori zaila da. Zergatik? Oso zaila da ikustea nahiz eta egon badaude bere kantu zehatzagatik dakigulako. Beste aldetik, beti arin dabil zuhaitz enborretatik gora eta behera, eta gainera oso argi gutxiarekin. Baina gaur sorte ona izan dugu, behar bada hotza zegoelako eta momentu batean eguzkitan egon dalako geldirik.

Txinbo kaskabeltzak ere hutzen fruituak jaten dituzte. Betidanik huntzak duen ospea ez da ona. Zuhaitzak ito egiten zaie, etabar, baina ez da holan. Alde batetik txorientzako janari moduan eta beste aldetik eta ere oso inportantea, erleentzako eta beste insektuentzako polen eta nektarra bere loreek ematen duten esker, negua gainditzeko gai dira. Abenduko gure aldizkari digitalean huntzariburus artikulu zakon bat topatu dezakezue.

Urtarrilako lehen egun hauetan, huntzaren fruituak helduak daude eta txorientzako janari ederra dira. Kasu honetan zozoak jaten ditu. Guretzat pozointsuak dira baina txorientzako ez.

Zapelaitzak zomorroen bila dago egun hauetan gure landatan. Horretarako egunero bisitatzen dituen ehiza egiteko leku bereziak ezagutzen baditugu argazki ederrak atera ditzakegu. Baina:

• Ondo ezkutatu ikusmen zorrotza du eta.
• Eguzkia hobeto gure bizkarrean, argazkia argiz beteta lortzeko.
• Ehiza lekura heltzerakoan ez hasi klak egiten, entzumen zorrotza ere duelako. Minutu pare bat utxi konfiantza har dezan.
• Klak egiteko abiadura egal egiten duenean 1/400 baino arinago jarri, bestela guri bezala aterako dira: mugituta!

Okil errege eme honek inurrietan ibili da goiz erdia. Inurriak asko gustatzen zaie. Oso beldurtiak direnez argazki dezente bat ateratzeko ixil ixilik eta ondo ezkutatu behar da.

Gizakiek egiten duten zaratak onartzen dute baina mugimendu txiki bat ikusterakoan akabo!!

Txontek astigarraren fruituak jaten dituzte. Lurretik mokoarekin hartzen dute hazia ea duen jakiteko, eta holan bada, azala kentzen diote mokoaren bidez, eta barrura!

Baieztatuta dago! Txolarre arruntak elorri zuriaren lore begiak jaten ditu, gailupak egiten duen bezala, baina lehenago, oraindik loditu gabe daudelako.

Kaskabeltzak astigarraren haziak lurretik hartzen ditu, aldaxka batera eramaten ditu eta hor bi hankekin trinkatuta hasten da jaten hazia.

Mika leku askotan dago, baina gure auzoan inoiz ez dugu ikusi hilabete honen arte. Ale bakarra dago eta frutalen inguruan dugun konpostaren geruzen artean ornogabeen bila ibili da. Ardientzako belardietatik ere ikusi dugu zomorroen bila. Hegazti laguntzailea noski!

Txinbo kaskabeltza hegazti laguntzailea da ere. Udazkenetan errezago ikusi dezakegu insektu gutxiago delako fruituak jatera datorrelako. Kasu honetan kaki fruitu bat jaten ari da. Asmo hona da fruitu batzuk arboletan utzi, holako hegazti laguntzaileak gertu izateko.

Birigarro txikia (Turdus iliacus) neguko ikusliarra da. Ipar Europatik dator eta gure belardietan geratzen da lurzoruko zomorroak eta fruitu eta haziak jaten. Negu giro hotzago ale gehiago datozte.

Amilotxa (Parus caeruleus) neguan ere arboletan geratzen diren fruituak jaten ditu. Kasu honetan kaki fruitua. Bide batez kimetan dauden liken eta zomorro asko jaten ditu ere. Laguntzaile galanta!!

Eskinosoek arteetara datozte ezkurren bila. Abenduan arteek hezkur helduak dituztenez elikagai onak dira txori hauentzako. Ikusi dugunez bezala eskonosoak ezkurra zuritzen du (argazki honetan ikusten den bezala) eta gero jaten du.